Trwa misja przywracania pamięci o lokalnym bohaterze - Wincentym Gortacie. Otwarcie wystawy poświęconej jego postaci w LO w Poddębicach ukazało uczniom i nauczycielom jego historię, działania i twórczość. Wydarzeniu towarzyszyły pogadanki przeprowadzone w kilkunastu klasach przez przedstawicielkę Fundacji "Tu brzoza" w dniu 27 marca 2023 r.
WINCENTY GORTAT
– szkic biograficzny
Urodził się w 1899 roku w Górze Bałdrzychowskiej koło Poddębic. Był synem rolnika Stanisława Gortata i Balbiny z d. Krzemińskiej. Miał siostrę Anielę (1901) i czterech braci: Franciszka (1904), Stefana (1908), Mieczysława (1911) i Stanisława (1916). Ukończył szkołę ludową w rodzinnej wsi oraz roczny kurs na Uniwersytecie Ludowym w Szycach w roku 1924/1925. Imponującą wiedzę z różnych dziedzin zdobył drogą samokształcenia.
W 1917 r. młodziutki Wincenty nawiązał kontakt z POW, w latach 1919–1922 służył w 3 Dywizji Legionów, która brała udział w wojnie z bolszewikami. Po powrocie z niej włączył się do ruchu młodzieżowego. Wiedzę zdobytą w Szycach wykorzystał do promowania postępu agrotechnicznego i rozwoju kulturalnego wsi, poczynając od rodzinnej Góry i jej okolic (był prezesem kółka rolniczego, spółdzielni mleczarskiej i komitetu budowy Domu Ludowego, organizował dożynki i imprezy kulturalne).
W roku 1928 współtworzył Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” i wszedł w skład jego pierwszego Zarządu Głównego (1928–1929), m.in. wraz z Ignacym Solarzem i Józefem Niećko, działał też w jego łódzkim zarządzie (1928–1935), by ponownie zostać wybranym do ZG (1931–1933). W ciągu kilku lat ZMW „Wici” zyskało ponad 100 tys. członków i miało ponad trzy tysiące kół w całym kraju.
Wincenty Gortat wniósł też wkład w rozwój samorządności regionu łęczycko-łódzkiego: był radnym gminy Poddębice, przewodniczącym rady miejskiej w Zgierzu, członkiem Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Łęczycy oraz Sejmiku Powiatowego Łódzkiego. Działał w organizacjach rolniczych jako członek Rady Izby Rolniczej w Łodzi oraz członek ZG Związku Zawodowego Rolników. Wspierał szkolenia rolnicze oraz kształtowanie postaw obywatelskich młodzieży wiejskiej. Pisał artykuły do prasy ludowej, był prelegentem sekcji rolnej Polskiego Radia, w 1928 roku opublikował historyczno-ekonomiczne studium o Górze i Byczynie.
Talenty twórcze i organizacyjne oraz niezmordowana aktywność społeczna zyskały Gortatowi szacunek i uznanie, otwierając drogę do elity politycznej II Rzeczypospolitej. W 1929 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz wszedł do Zarządu Głównego PSL „Wyzwolenie”. W 1931 roku otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi. Po zjednoczeniu partii chłopskich był członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego (1931–1935). Wystąpił z niego łamiąc uchwałę SL o bojkocie wyborów w 1935. Mandat posła na Sejm IV kadencji (1935–1938) uzyskał jako działacz samorządowy z listy państwowej nr 18, otrzymując ponad 25 tys. głosów w okręgu, obejmującym powiaty łódzki i łęczycki.
W Sejmie był członkiem klubu parlamentarnego BBWR, pracował w komisji rolnej oraz pracy i pełnił funkcję sekretarza Parlamentarnej Grupy Łódzkiej. W wystąpieniach plenarnych nad budżetem zachęcał władze do większych wysiłków na rzecz poszerzenia dostępu do szkół średnich dla zdolnych, lecz niezamożnych dzieci chłopskich. Jako jedyny poseł, który był słuchaczem uniwersytetu ludowego, przekonywał, jak bardzo pożądany jest rozwój tej formy kształcenia młodzieży wiejskiej, choć była ona solą w oku wielu konserwatystów. Entuzjastycznie oceniając możliwości, jakie stwarza radio dla upowszechniania wiedzy rolniczej i ogólnej, apelował o obniżkę opłat abonamentowych dla mieszkańców wsi oraz przywrócenia sekcji rolnej PR. Wypowiadał się też za kontynuacją parcelacji ziemi oraz ustaleniem właściwych relacji cen między wyrobami rolnymi i przemysłowymi.
W wieku 39 lat Wincenty pojął za żonę Józefę Patorównę, mającą 21 lat. Ślub odbył się na Jasnej Górze w lutym 1938 roku, po czym małżonkowie zamieszkali w Feliksowie.
Karierę polityczną i życie rodzinne przerwał nagle wybuch wojny oraz brutalna hitlerowska okupacja. W ramach eliminacji polskiej elity, Wincenty Gortat został aresztowany w kwietniu 1940 roku i zesłany do obozu koncentracyjnego w Dachau, zaś we wrześniu przewieziony do obozu Sachsenhausen. Pięcioletnią gehennę w tych obozach opisał w książce „Zakładnicy z pierwszego miliona”.
Po klęsce Niemiec znalazł się w amerykańskiej strefie okupacyjnej, gdzie organizował polskie szkolnictwo i kursy rolnicze. W 1950 roku przeniósł się do USA i osiadł na stałe w Manville, w stanie New Jersey, podejmując pracę w fabryce wyrobów metalowych. Siedem lat później dołączyła doń jego małżonka. Wincenty Gortat utrzymywał ożywione kontakty ze swą rodziną i znajomymi w Polsce. Aktywnie uczestniczył w życiu Polonii, pisał artykuły do prasy polonijnej w USA i do londyńskich „Wiadomości”, wspierał inicjatywy kulturalne, kościoły i wybrane instytucje w Polsce i USA. Od 1968 roku był członkiem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Zmarł 21 października 1987 roku i został pochowany w Doylestown, „amerykańskiej Częstochowie”, w stanie Pensylwania.
Publikacje książkowe Wincentego Gortata:
„Góra Bałdrzychowska i Byczyna. Opis porównawczy wsi na gruntach scalonych i wsi mających szachownicę” (Warszawa-Puławy 1928),
„Zakładnicy z pierwszego miliona. Wspomnienia 1939–1945” (Londyn 1975),
„Wieś Góra. Monografia” (Londyn 1979),
„Zawsze ożywia nas nadzieja” (Łódź 1992).
R.G.
Partnerem Wydarzenia jest Województwo Łódzkie..png)
.png)